Etnobotanika

Etnobotanika jest dziedziną nauki interesującą się miejscem i znaczeniem roślin w kulturze ludzkiej, badającą wzajemne interakcje zachodzące w dynamicznym ekosystemie pomiędzy roślinami i ludźmi. Słowo etnobotanika składa się z dwóch członów „Etno” czyli właściwy danej grupie społecznej oraz „botanika” nauka o roślinach, ich użytkowaniu i uprawie. Pojęcie „etnobotanika” („ethobotany”) po raz pierwszy w 1895 roku wprowadził John W. Harshberger botanik z University of Pennsylvania. Jednakże, w literaturze naukowej można znaleźć wcześniejsze wzmianki na temat obserwacji terenowych poczynionych przez odkrywców, misjonarzy, przyrodników, antropologów i botaników, których celem było badanie roślin użytkowych. Za pierwsze europejskie dzieło o charakterze etnobotanicznym uznaje się De Materia Medica, napisane w 77 roku naszej ery przez Discoridesa, opisujące 600 gatunków roślin z obszaru śródziemnomorskiego wraz z ich oddziaływaniem na człowieka. Pośród wielu europejskich uczonych mających duże znacznie dla rozwoju entobiologii nie można pominąć Carla Linnaeusa i jego podstawy systematyki roślin i zwierząt. Z polskich badaczy można wymienić Józefa Gajka, którego badania są unikatowe na skalę światową i stanowią ważny element w dorobku naukowym polskiej etnobiologii.

Szacuje się, że 25 do 50 % stosowanych lekarstw na świecie pochodzi z naturalnych produktów roślinnych lub zostało rozpoznanych i skomponowanych dzięki ludowemu kontekstowi ich znaczenia. Dzięki badaniom etnobotanicznym odnaleziono wiele nowych substancji chemicznych wykorzystywanych w medycynie, energetyce, inżynierii i kosmetologii.

ComfreyLab w swoich projektach ogrodów botanicznych, sensorycznych i naturalistycznych wykorzystuje elementy etnobotaniki.

Kosztorysy przyrodnicze

Kosztorys jest podstawowym dokumentem określającym w pieniądzu przewidywane koszty inwestycji, wartość poszczególnych obiektów, elementów i robót budowlanych, niezbędnym do przygotowania przedsięwzięcia do realizacji. W zależności od funkcji w procesie inwestycyjnym, wyróżniamy kilka rodzajów kosztorysów:

  • kosztorys inwestorski – sporządzany jest na zamówienie inwestora w celu ustalenia przewidywanego kosztu wykonania usługi;
  • kosztorys ofertowy – wykonany przez firmę pragnąca zaoferować swoje usługi;
  • kosztorys powykonawczy – sporządzany po zakończeniu danej usługi;
  • kosztorys zamienny – opracowany w sytuacji, gdy inwestor dokonał zmian w trakcie wykonywania robót określonych projektem i kosztorysem np. zastosował nową technologię lub inne materiały.

Zakres treści i wygląd kosztorysu określają akty prawne dotyczące sporządzania wycen kosztorysowych: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 roku w sprawie określania metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych plac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określanych w programie funkcjonalno- użytkowym, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 września 2004 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonywania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalnego – użytkowego oraz ustawa z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. Według nich kosztorys powinien zawierać informacje na temat:

  • metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego (określa układ kosztorysu metody i podstawy obliczenia planowanych kosztów prac projektowych);
  • zakresu i formy specyfikacji technicznej, wykonania i odbioru robót;
  • zakresu i formy programu funkcjonalno – użytkowego;
  • budowy przedmiaru robót;
  • formy i podstawy kosztorysu inwestorskiego.

Niezbędnym dokumentem w zamówieniach publicznych jest specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych. Jest to opracowanie uzupełniające dokumentację projektową o zbiór wymagań niezbędnych do określenia standardu, jakości i sposobu wykonania robót budowlanych oraz oceny prawidłowości wykonania poszczególnych usług.

ComreyLab wykonuje wszystkie typy kosztorysów dla inwestycji przyrodniczych i środowiskowych. Sporządza kosztorysy i specyfikacje techniczne dla przedsięwzięć związanych z wycinką drzew i krzewów, projektów zagospodarowania terenów zielonych, renaturalizacji terenów zdegradowanych, nasadzeń zastępczych, metaplantacji gatunków chronionych oraz ścieżek dydaktycznych.

Pozwolenie zintegrowane

Pozwolenie zintegrowane (IPPC) jest decyzją administracyjną regulującą sposób i ilość wprowadzenia substancji lub energii do środowiska. Decyzja ta jest niezbędna dla instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska, jako całości. Wykaz instalacji zawiera rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Decyzja ta ma zastępować pozwolenia sektorowe, czyli: pozwolenie na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenie na wprowadzenie ścieków do wód lub ziemi, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, pozwolenie wodnoprawne na pobór wód.

Instalacje położone na terenie jednego zakładu obejmuje się jednym pozwoleniem zintegrowanym, jednak na wniosek prowadzącego każda z nich może mieć odrębne pozwolenie. Instalacje powinny wykazywać wysoki poziom ochrony, uwzględniając wymagania najlepszych dostępnych technik (BAT – Best Available Techniques), a w szczególności nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych. Przy określaniu najlepszych dostępnych technik należy uwzględnić wymagania technologiczne, o których mowa w art. 143 Prawa ochrony środowiska.

Z obowiązku uzyskania pozwolenia zintegrowanego wyłączone są instalacje lub ich części stosowane wyłącznie do badania, rozwoju lub testowania nowych produktów lub procesów technologicznych.

ComfreyLab oferuje opracowanie kompleksowej dokumentacji niezbędnej do uzyskania IPPC dla instalacji wykazanych w rozporządzeniu. Nasza oferta obejmuje reprezentowanie inwestora przed organami administracji publicznej w trakcie trwania procedury administracyjnej oraz udział w konsultacjach społecznych.

Karty informacyjna przedsięwzięcia

Karta Informacyjna Przedsięwzięcia (KIP) jest dokumentem przedstawiającym zakres i odziaływanie planowanej inwestycji na poszczególne elementy: ludzi, przyrodę nieożywioną i ożywioną. KIP należy sporządzić w sposób klarowny i czytelny, umożliwiający identyfikację przedsięwzięcia. W jej treści powinna się zawrzeć informacja na temat: usytuowania i skali przedsięwzięcia, zastosowanej technologii, ewentualnych wariantach inwestycji, a także jej potencjalnym wpływie na środowisko wraz z rozwiązaniami chroniącymi i minimalizującymi negatywne oddziaływanie. Przedsiębiorca planujący inwestycję mogącą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko jest zobowiązany złożyć KIP we właściwym organie administracji publicznej przed uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia. Dokładne dane i wytyczne dotyczące sporządzenia karty przedsięwzięcia zawarte są w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Od informacji zawartych w karcie zależy realizacja przedsięwzięcia, dlatego warto jest powierzyć jej wykonanie odpowiednim specjalistom. Od wielu lat kompleksowo zajmujemy się sporządzaniem wymaganych dokumentów i załatwianiem wszelkich formalności dla naszych klientów. Zawsze starannie i dokładnie przygotowujemy kartę przedsięwzięcia, co przyspiesza rozpatrzenie dokumentów przez właściwy organ, a jednocześnie oszczędza cenny czas Inwestora.

Koncepcje zagospodarowania parków i systemów nadrzecznych

Koncepcje zagospodarowania terenu są ważnym elementem strategicznym, wskazującym kierunek zagospodarowania obszarów zielonych w miastach. Taki dokument zawiera wstępne rysunki o małym stopniu uszczegółowienia, przedstawiające samą ideę oraz teksty opisujące powstające tam elementy. Projekt koncepcyjny służy przede wszystkim do przedstawienia i przybliżenia pomysłu inwestorowi.

ComfreyLab specjalizuje się głównie w koncepcji zagospodarowania parków oraz terenów zielonych i systemów nadrzecznych. Zarówno tereny zielni urządzeniowej, jak i miejskie odcinki dolin rzecznych stanowią integralną część struktury przestrzennej, które powinny być atrakcyjne i powszechnie dostępne dla mieszkańców. Poprzez utworzenie odpowiedniego systemu komunikacji i struktury zagospodarowania rekreacyjnego, turystycznego i biologicznego możemy stworzyć idealną przestrzeń do odpoczynku. Przy projektowaniu należy zwrócić uwagę no to, iż systemy nadrzeczne stanowią integralną część zieleni miejskiej oraz ważną część życia biologicznego tworząc korytarz migracyjny dla zwierząt. Jest to o tyle istotne, iż zaprojektowane tereny zielone w koncepcjach miejskich mogą posłużyć stworzeniu sieci Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh). Wszystkie nasze projekty są nakierowane na ochronę bioróżnorodności oraz restytucję siedlisk zdegradowanych. Wykonaliśmy koncepcję zagospodarowania Potoku Czechowickiego w ramach projektu „Rewitalizacja miejskich systemów nadrzecznych w mieście Czechowice–Dziedzice”, koncepcję zagospodarowania rzeki Ślepiotki w ramach programu Central Europe (Revitalisation of urban river spaces) oraz koncepcję programowo-przestrzenną dla projektu „Rewitalizacja miejskich systemów nadrzecznych w mieście Bielsko-Biała”. Ponadto opracowaliśmy koncepcję zagospodarowania Parku im. p. Furgoła w Czerwionce Leszczynach oraz Parku Tysiąclecia dla potrzeb projektu „Zagłębiowski Park Linearny–Rewitalizacja obszaru funkcjonalnego doliny rzeki Przemszy i Brynicy”.

Wycena siedlisk przyrodniczych

Wycena siedlisk przyrodniczych jest złożonym procesem, wymagającym dużej wiedzy i doświadczenia w zakresie rozpoznawania typów siedlisk przyrodniczych i gatunków dla niego charakterystycznych. Dotychczas w Polsce stosowano różne metody, czasem niedostosowane do warunków siedliskowych danego terenu. Jednym z takich przykładów niepełnej wyceny siedlisk przyrodniczych może być określanie wartości parków narodowych, polegającej na wyliczeniu wartości przy pomocy ilości oraz ceny 1 m3 drewna. Tak, więc, wartość np. Białowieskiego Parku Narodowego o powierzchni 10 517 ha, przy zapasie drewna 4287 tyś m3 i średniej cenie drewna 187 zł/m3, wynosi zaledwie 7,62 zł/m2 (1). Natomiast stosując metodę opracowaną w Czechach, a którą posługuje się ComreyLab wartość siedliska wyniosłaby 66,87 zł/m² (2) . Należy zatem przyjąć, iż ta wartość jest bliższa rzeczywistym kosztom ekosystemu pierwotnej puszczy. Przykład Białowieskiego Parku Narodowego wskazuje, że dobór odpowiedniej metody wyceny ma duże znacznie w przedstawianiu aktualnych i prawdziwych kosztów poniesionych przez biogeosystem.

Metoda ta może być zastosowana przy wariantowaniu inwestycji liniowych, w doborze metody rekultywacji terenu zdegradowanego, przy wycenie przyszłych inwestycji, zwłaszcza tych przebiegających przez obszary prawnie chronione. Wprowadzenie wyceny przyrodniczej pomogłoby zapobiegać konfliktom społecznym i ograniczyć straty w środowisku naturalnym, w wyniku niewłaściwych działań inwestycyjnych. Wycena może się stać idealnym narzędziem w podejmowaniu decyzji administracyjnych.

Ze względu na duże podobieństwo siedliskowe pogranicza czeskiego do polskiego metoda może być zaadoptowana na polskie warunki.

ComfreyLab zastosowała metodę wyceny siedlisk przyrodniczych w doborze metody rekultywacji terenu pogórniczego KWK „Krupiński” w Suszcu, przy wariantowaniu przebiegu drogi S1 od węzła „Mysłowice –Kosztowy” do węzła „Suchy potok” oraz wariantowaniu inwestycji Małej Elektrowni Wodnej.


(1) – Pierzchała Ł. 2013. Ochrona przyrody a rozwój gospodarczy – konflikty i zbieżności (wycena siedlisk przyrodniczych), GIG, Katowice, dn. 15 lutego 2013 r. [prezentacja PowerPoint], http://www.azr.gig.eu/node/9.

(2) – Seják, J., Dejmal, I. a kol, 2003. Hodnocení a oceňování biotopů ČR, Český ekologický ústav, Praha.

Ścieżki edukacyjno-przyrodnicze

Ścieżki przyrodniczo-edukacyjne służą przede wszystkim popularyzacji idei ochrony środowiska przyrodniczego, krajobrazu oraz aktywnemu wypoczynkowi połączonemu z edukacją. Ścieżki mogą również pomóc w uregulowaniu ruchu turystycznego w obszarach cennych przyrodniczo. Na jej przebiegu można ustawić różne tablice tematyczne zawierające szereg elementów graficznych i ruchomych oraz informacji dostosowanych do wieku odbiorcy. Przebieg ścieżki edukacyjnej jest tak planowany, aby w jak najmniejszy sposób ingerowały w środowisko naturalne.

Comfreylab w ostatnim czasie wykonała koncepcje ścieżek dydaktycznych dla rezerwatu przyrody „Babczyna Dolina” i „Żubrowisko” w Nadleśnictwie Kobiór, koncepcję ścieżki edukacyjnej na potoku Czechowickim dla pełnobranżowej dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz projekt zagospodarowania arboretum wraz z opracowaniem ścieżki przyrodniczo–edukacyjnej.

Kompensacje przyrodnicze

Przez kompensację przyrodniczą rozumie się „zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych” (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska).

Kompensację przyrodniczą stosuje się w przypadku, gdy ochrona elementów przyrodniczych jest niemożliwa, a podjęte środki zaradcze nie dają wymiernego efektu. Zabieg ten ma na celu zrównoważenie negatywnych skutków realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia. Wymagany zakres kompensacji przyrodniczej dla przedsięwzięć, dla których przeprowadzone było postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko określany jest decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach.

Inwestor powinien mieć na uwadze, że zaprojektowanie i wykonanie kompensacji przyrodniczej wymaga głębokiej analizy środowiskowej sporządzonej przez wykwalifikowanych i doświadczonych specjalistów. Niewłaściwie zaplanowana kompensacja może stanowić pułapkę ekologiczną i przynieść odwrotny skutek od zaplanowanego. Każdy przypadek kompensacji należy rozpatrywać indywidualnie. Kompensacja powinna być tak zaprojektowana, aby była możliwa do wykonania (pod względem technicznym i lokalizacyjnym).

Comfreylab wykonuje projekty kompensacji przyrodniczej m.in. utworzenia siedlisk łąkowych, przywrócenia właściwego stanu siedlisk przyrodniczych w obszarze inwestycji, nasadzenia zastępcze drzew oraz tworzenia siedlisk zastępczych dla ptaków, płazów i innych zwierząt znajdujących się pod ochroną.

Projekty ogrodów botanicznych i arboretów

Według definicji zawartej w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ogród botaniczny to „urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, będący miejscem ochrony ex situ, uprawy roślin różnych stref klimatycznych i siedlisk, uprawy roślin określonego gatunku oraz prowadzenia badań naukowych i edukacji”.

Arboretum (z  łac. arbor → drzewo) stanowi typ ogrodu botanicznego, na którym znajduje się kolekcja drzew i krzewów, utrzymywany w celu naukowo – badawczym, bądź ochrony rzadkich gatunków roślin. Może być też miejscem metaplantacji gatunków chronionych.

ComfreyLab uczestniczyła w zaprojektowaniu i wykonaniu planu urządzeniowego Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu oraz miała swój wkład merytoryczny we wstępny Projekt Zagospodarowania Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie Mokrym. Wykonała również adaptację przyrodniczą terenu po dawnej kopalni dolomitów w Jaworznie Szczakowej oraz projekt centrum edukacji geologiczno – ekologicznej Geosfera w Jaworzanie.

Inwentaryzacje i plany gospodarki drzewostanem

Inwentaryzacja szaty roślinnej to podstawowy element opracowań projektowych dla terenów zieleni miejskiej i urządzeniowej. Wykonuje się ją na potrzeby składania wniosków o wycinkę, planowania inwestycji, projektu, jego realizacji, zarządzania drzewostanem, waloryzacji zasobów przyrodniczych, sporządzenia projektu nasadzeń zastępczych.

W trakcie prac terenowych dokonuje się oznaczana gatunku drzewa lub krzewu, jego podstawowych parametrów dendrologicznych oraz pomiaru GPS. Opis sporządza się najczęściej w formie tabelarycznej i przedstawia na mapie sytuacyjno-wysokościowej. Tabele inwentaryzacyjne składają się z numeru porządkowego, nazwy gatunku w języku polskim i łacińskim, liczby pni, wymiarów: wysokość, obwód pnia, średnica korony, stan zdrowotny z opisem uszkodzeń (wg. J. Dudy), deformacji i chorób oraz uwag, wytycznych do zabiegów pielęgnacyjnych czy stanowiska egzemplarza. Inwentaryzowany drzewostan nanoszony jest na mapę (w formacie .dwg) z numerem tabelarycznym. W załączeniu przedstawiamy kompletną dokumentację fotograficzną ułatwiającą lokalizację drzewa w terenie.

Na życzenie klienta możemy przygotować wnioski o wydanie decyzji zezwalających na usunięcie i przesadzenie drzew/krzewów,  pozyskać w imieniu Inwestora wszelkie decyzje i uzgodnienia związane z usuwaniem drzew i krzewów, projekt nasadzeń kompensacyjnych oraz wstępną wycenę za wycinkę drzew i krzewów.

Nasze opracowania są zgodne z przepisami zawartymi w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 142, póź. zm.). Posiadamy w naszym zespole doświadczonych specjalistów z zakresu dendrologii oraz ochrony przyrody.